Efficiënte productie door middel van een ‘Merit Order’
Elektriciteit heeft een aantal specifieke kenmerken. Omdat het moeilijk is om elektriciteit op te slaan, moet het aanbod aan elektriciteit steeds gelijk zijn aan de vraag. Verder schommelt de vraag naar elektriciteit afhankelijk van het tijdstip van de dag en van de periode van het jaar (winter – zomer). Ten slotte kan elektriciteit worden geproduceerd door middel van diverse technologieën en op basis van verschillende energiebronnen (zoals zon, wind, biomassa, gas, kolen, kernenergie, waterkracht, …). Sommige hernieuwbare energiebronnen zoals wind en zon vertonen eveneens schommelingen in de loop van de dag en het jaar. Het gevolg hiervan is dat elke vorm van elektriciteitsproductie eigen technische en financieel-economische karakteristieken vertoont.
Deze karakteristieken van het product elektriciteit en van de productievormen hebben in belangrijke mate de keuze voor het prijsmechanisme op de elektriciteitsmarkt bepaald. De verschillen in kosten (bijvoorbeeld als gevolg van het gebruik van verschillende energiebronnen, of van de ouderdom van de installaties, …) van de productie-eenheden leiden ertoe dat de eenheden ingezet worden volgens een zogenaamde “merit order”. De merit order is een rangorde van de in te zetten productiecapaciteit aan de hand van de hoogte van de korte termijn variable kosten van een eenheid (primaire energiekost, emissiekosten van CO2, onderhoudskosten, transmissietarieven, taksen en heffingen, …). De marktprijs is gelijk aan de korte termijn variabele kosten van de laatste eenheid die elektriciteit produceert om aan de vraag te voldoen, namelijk van die productie-eenheid waar de vraag en aanbodcurves elkaar snijden. Deze marktprijs geldt voor alle productie-eenheden die nodig zijn om de vraag te dekken. Het verschil tussen de variabele kosten van de ingezette productie-eenheid en de marktprijs vormen de inkomsten van deze productie-eenheid waarmee ook de investeringskosten moeten gedekt worden.
Vereenvoudigde illustratie van het principe ‘Merit order’ (BE)
Productie-eenheden met lage marginale kosten zoals wind en zon staan helemaal vooraan in de merit order en draaien steeds indien zij beschikbaar zijn. Daarna volgen de waterkrachtcentrales en de biomassacentrales. Vervolgens vinden we de nucleaire eenheden. In een situatie met lage CO2 prijzen en lage kolenprijzen komen kolencentrales voor de gascentrales. In het geval van hoge CO2 prijzen en lage gasprijzen komen gascentrales voor kolencentrales in de merit order. Als laatste in de merit order staan de piekcentrales.
De figuur hiernaast geeft een schematische voorstelling van de Belgische situatie. De day ahead-markten in de CWE-markt (Frankrijk, België, Luxemburg, Nederland en Duitsland) zijn gekoppeld. Dit betekent dat de Belgische productie-eenheden – voor zover er voldoende interconnectiecapaciteit beschikbaar is - concurreren met andere productie-eenheden in de CWE markt.
Dit betekent dat dan ook moet rekening gehouden worden met de merit order op CWE niveau. De merit order zorgt er voor dat het beschikbare productiepark op de meest optimale wijze wordt ingezet.